Sigurno je da nema čoveka koga nikada nije zabolela glava. Zapravo nećemo mnogo pogrešiti ako kažemo da su glavobolje jedno od najčešćih medicinskih stanja od koga pati više od polovine svetske populacije. Stres, napetost i manjak sna nadovezuju se na poznate faktore koji su uzročnici ovog neprijatnog stanja. Prema nekim statistikama najčešće se javljaju između 25. – 35. godine i to u većoj meri kod žena, nego kod muškaraca i dece. Osobe koje su podložnije nastanku glavobolja su one koje imaju porodičnu istoriju migrene, žene koje doživljavaju hormonske promene ili uzimaju tablete za kontracepciju.
Neke od najčešćih tipova glavobolja, kao što su migrene, značajno remete kvalitet života osoba koje pate od njih. Iako su u najvećem broju slučajeva bezazlene po poreklu, u nekim situacijama, naročito ukoliko se iznenada jave uz pratnju poremećenog stanja svesti ili uz druge neurološke poremećaje, mogu biti i te kako ozbiljne.
Mozak ne boli
I pored toga što nam se ponekad čini da će na prsnuti ili eksplodirati glava, mozak zapravo ne može da nas boli, jer nema receptore za bol. Međutim, mnoge druge strukture glave i vrata su osetljive, a tu prvenstveno mislimo na potkožno tkivo, mišiće, arterije, nerve, zube, srednje uho, nosne šupljine, oko, kao i unutarlobanjske strukture: sinuse, velike arterije mozga, moždane ovojnice i nerve.
Primarne i sekundarne glavobolje
Krajem dvadesetog veka, stručnjaci Međunarodnog udruženja za glavobolje (International Headache Society) izdali su prvu savremenu i naučno dokazanu klasifikaciju glavobolja pod imenom International Classification of Headache Disorders (ICHD), koju je prihvatila Svetska zdravstvena organizacija. Na osnovu nje, prihvaćena je osnovna podela glavobolja u dve grupe. Od 2013. god. pridodata je i treća grupa koja se odnosi na neuralgije i ostale glavobolje.
Primarne – predstavljaju oboljenje same za sebe, odnosno nisu uzrokovane nekom drugom bolešću. Mogu se javljati u epizodama, ali i preći u hronično stanje ukoliko se učestalo javljaju. U tu grupu spadaju: migrene, tenzione i klaster glavobolje.
Migene su najčešći oblik glavobolja koji čini i više podrvsta. Tako, migrenu sa aurom karakteriše prisustvo jednostranih vizuelnih, senzitivnih ili drugih simptoma (cik-cak linije, oreol oko predmeta…) centralnog nervnog sistema koji su reverzibilni i prethode bolnom delu migrenskog toka. Migrenu bez aure prepoznajemo po najčešće obostranoj, tj. difuznoj glavobolji koja može biti praćena mučninom i povraćanjem, kao i osetljivošću na svetlost.
Tenzione glavobolje – najčešće provociraju uzročnici, kao što sustres, nedostatak sna i preskakanje obroka. Mogu se javiti još u tinejdžerskom dobu, a najčešće su u četvrtoj deceniji života. Od simptoma se javlja bol u vidu konstantnog pritiska ili stezanja koji najčešće zahvata čitavu glavu, a počinje od vrata ili od čela, zahvatajući u nekim slučajevima i ramena. Ovaj tip glavobolja nije praćen mučninom i povraćanjem za razliku od migrene, te se nesmetano mogu obavljati svakodnevne aktivnosti.
Klaster glavobolje – karakteriše jak bol koji zahvata jednu stranu glave, najčešće kod ili iznad predela očiju, u ciklusima koji se nazivaju klasterima. Udružen je sa tegobama kao što su suzenje očiju, crvenilo, curenje iz nosa, znojenje jedne strane lica ili sužavanje zenica. Glavobolja traje u proseku od 15 minuta do 3 sata; može se ponavljati i do osam puta dnevno, a sami klasteri mogu trajati i po nekoliko nedelja.
Sekundarne glavobolje su one kod kojih postoji neki uzrok ili zdravstveni poremećaj. Čitav niz oboljenja i stanja može se manifestovati pojavom glavobolje kao jednim od simptoma. Neke od njih su:
- Glavobolja kao posledica traume glave ili vrata
- Glavobolja koja se pripisuje nekoj infekciji
- Glavobolja koja se pripisuje psihijatrijskom poremećaju
- Glavobolja kod moždanog krvarenja
- Glavobolja kod moždane ishemije
- Glavobolja uzrokovana nezapaljenskim oštećenjem vratnih karotidnih ili vertebralnih arterija
- Glavobolja nastala usled prekomernog uzimanja analgetika i drugih medikamenata. Primera radi, pacijenti koji boluju od primarnih glavobolja imaju veću predispoziciju da dobiju sekundarni tip glavobolje zbog prekomerne i nekontrolisane upotrebe analgetika.
Mesto bola
Glavobolje možemo razlikovati i po mestu gde se javlja bol.
- U jednoj polovini glave – pulsirajući bol koji najčešće ukazuje na migrenu
- Stezanje glave koje podseća na stezanje obruča – najčešće je reč o tenzionoj glavobolji koja se javlja usled stresa
- Bol na jednoj strani lica – javlja se u određeno doba godine i to u isto doba dana ili noći, najčešće je reč o klaster glavobolji
- Bol u čelu – najčešće se javlja usled upale sinusa
Terapijski pristup
Pre nego što se pristupi pravilnom terapijskom pristupu u lečenju glavobolje, neophodno je uraditi niz dijagnostičkih procedura koje će odrediti lekar. U njih spadaju: laboratorijske analize, oftalmološki pregled, EKG, kolor dopler krvnih sudova vrata (CDS) i glave (TCD), kao i konsultativni specijalistički pregledi.
Terapija se prilagođava individualno što zahteva povremene kontakte lekara i pacijenta radi praćenja njenog efekta i eventualne korekcije.
Profilaktička terapija je veoma raznovrsna i obuhvata oligoelimente, vitamine, antioksidativne suplemente, beta blokatore, Ca-antagoniste, antidepresive, antziepileptike i dr. Obično profilaktičku terapiju je potrebno uzimati više meseci uz redovno vođenje kalendara glavobolje da bi se potvrdila i pratila terapijska efikasnost uzetih medikamenata.
Za prekid bola uz savet farmaceuta i lekara možemo uzeti neki analgetik (paracetamol, aspirin, kafetin i slično) ili antiinflamatorne lekove (brufen, diklofen).
Alternativni pristup u lečenju glavobolja zastupljen je od individualne psihoterapije, preko fizikalne terapije, akupunkture, joge i meditacije. Jednostavne promene životnog stila, redovna i zdrava ishrana, dovoljan broj sati provedenih u spavanju, kao i limitiranje dnevnog unosa kofeina, možemo sprovesti sami uz malo dobre volje i lične organizacije.
VAŽNO: informacije koje su date u ovom tekstu su informativnog karaktera i nisu namenjene za dijagnostiku ili lečenje bilo koje vrste!
